Briefing
Türkiye’de CO2 emisyonlarının ve yakıt tüketiminin azaltılmasına yardımcı bir politika aracı olarak Özel Tüketim Vergisi
Türkiye’deki taşıt vergileri Avrupa’da uygulanan en yüksek vergiler arasında yer alır. Özellikle de yeni binek otomobillere uygulanan özel tüketim vergisi (ÖTV), tüketicilerin satın alma davranışı ve araç piyasasının yapısı üzerinde büyük etkiye sahiptir. Öte yandan, hâlihazırda ÖTV bir aracın emisyon seviyesini doğrudan hesaba katmamakta, buna bağlı olarak da tüketicilerin düşük veya sıfır emisyonlu binek otomobilleri tercih etmesi için ancak sınırlı bir teşvik sunmaktadır. Bu durum, Avrupa Birliği (AB) üye devletlerinin çoğundan farklıdır. Avrupa Birliğinde sadece araç üreticileri çıkardıkları yeni araçların ortalama karbon dioksit (CO2) emisyonlarını azaltmakla yükümlü olmayıp, tüketicilerin satın alma kararları da kısmen veya tamamen piyasada mevcut taşıtların yaydığı CO2 emisyon düzeyine dayalı vergilendirme sistemleriyle şekillenmektedir.
Türkiye ve AB’de yeni kayıt altına alınan araçların ortalama CO2 emisyon düzeyleri karşılaştırılmıştır. Yeni Avrupa Sürüş Çevrimine (NEDC) göre, AB’deki emisyon düzeyi 2007 yılında kilometre başına 159 gram CO2 (g/km) iken 2017’de 119 g/km’ye düşmüştür. Yasal düzenlemeyle emisyonların 2030 yılına kadar yaklaşık 59 g/km seviyelerine düşmesi sağlanacaktır. Düzenlemeye uyulmadığı takdirde, araç üreticileri yüksek cezalara mahkûm olacaktır. Öte yandan, Türkiye’de 2013 yılına gelene kadar yeni araçların ortalama CO2 emisyonları AB’ye göre düşükken, bugün daha ağır ve güçlü filoya sahip AB ile yaklaşık aynı seviyelerdedir. Hâlihazırda Türkiye’de ne araç üreticilerine yönelik zorunlu CO2 hedefleri ortaya konulmuş ne de taşıt vergilendirme rejimi kapsamında CO2 emisyonları hesaba katılmaktadır. Sonuç olarak yeni araç CO2 emisyonu düzeyleri muhtemelen ancak önceki yıllarla benzer hızda (yılda yaklaşık 2.5 g/km) azalacak; bunun neticesinde Türkiye’nin yeni taşıt filosu ortalaması 2030 yılına kadar AB’nin yeni taşıt filosuna göre neredeyse %50 (yaklaşık 87 g/km’ye karşılık 59 g/km)daha fazla CO2 emisyonu üretecektir.
Bu makale, Türkiye’de binek otomobillere uygulanan ÖTV sistemini ele almayı, başka ülkelerde yürürlükte olan alternatif yaklaşımları ortaya koymayı ve Türk hükumetinin CO2 bileşeni ekleyerek mevcut binek otomobil ÖTV rejiminde nasıl değişiklik yapabileceğine dair senaryo geliştirmeyi amaçlar.
